|
|
Johann Sebastian Bach wordt beschouwd als een van de grootste en invloedrijkste componisten uit de geschiedenis. In zijn tijd was hij echter een gewoon ‘ambachtsman’ die paste in een lange traditie van cantors en musici. Hij werkte voornamelijk om een gezin te onderhouden en schreef vooral muziek omdat hij ervoor betaald werd. Van alle grote componisten uit de afgelopen vierhonderd jaar weten we over hem eigenlijk maar heel weinig. De musicus Bach is van een onmetelijke genialiteit; de mens Bach heeft duidelijk zijn gebreken; hij is voor velen teleurstellend gewoon en voor de meesten onder ons ook nog eens vrijwel onzichtbaar: achter of in de wolken…..
Dat zijn scheppingen – in alle vormen en genres – stuk voor stuk meesterwerken zijn, werd destijds niet als zodanig ervaren. Voor ons is het een evidentie dat hij de wolken in geprezen wordt….
Zijn muziek is – om het met de woorden van John Eliot Gardiner te zeggen – “als een wenk van de hemel”; muziek van boven de wolken ….
De werken in dit programma geven als het ware een fragmentarisch maar toch boeiend beeld van Bach. De keuze werd bepaald door verschillende factoren. Belangrijk elementen waren de overtuigingskracht, de kwaliteit en de schoonheid van de muziek. De muziek is in staat om iedereen te bekoren, om iedereen in de wolken te brengen ….
Is het daarbij nodig om muziek te begrijpen? Niet iedereen deelt die mening. Bij Albert Einstein lezen we: ‘Dit is wat ik te zeggen heb over Bachs levenswerk: luister, speel, geniet, bewonder – en hou verder je mond’.
Anderen zijn nieuwsgierig en willen misschien ook de mens leren kennen achter de muziek die ons zo boeit. De mens in de wolken ….???
Bachs muziek is enerzijds van een adembenemende complexiteit, en anderzijds zo onweerstaanbaar ritmisch dat we van onze stoel willen springen om te dansen. Ze kan onze emoties op zo’n aangrijpende wijze beroeren dat het ons tot in onze ziel raakt.
De muziek van Bach brengt de luisteraar in de wolken ….
Wat maakt dat we in de wolken zijn van Bach’s muziek? Dat we meegezogen worden in zijn harmonieën, in het complexe web dat het contrapunt weeft, in de caleidoscopische kleurveranderingen van stemmen en instrumenten? Een uitspraak van Ludwig van Beethoven - waaruit zijn grote bewondering voor Bach blijkt - kan hierop een antwoord zijn: ‘Nicht BACH sondern MEER soll er heisen’.
Stel je voor dat je aan zee verblijft en zou willen gaan snorkelen. Alvorens je in het water gaat, zie je het strand, de horizon, de oppervlakte van de zee, misschien enkele boten of de vage contouren van vissen of stukken koraal onder het wateroppervlak, maar niet veel meer. Wanneer je echter met je snorkel onder water duikt, verandert alles. Van het ene ogenblik op het andere treed je binnen in een magische wereld, met een veelheid aan kleuren en nuances, met het subtiele bewegen van voorbijglijdende scholen visjes, en het wuiven van zeeanemonen. Een levendige, maar volledig andere werkelijkheid.
Deze metafoor geeft iets weer van de schok die men ervaart bij de confrontatie met de muziek van Bach, wanneer je wordt blootgesteld aan zijn briljante kleurenspectrum, scherpe contouren, harmonische diepte en de vloeiende bewegingen van het onderliggende ritme. Boven water is er het doodgewone lawaai van alledag, daaronder de magische wereld van zijn muziek. Ook na een uitvoering van werken van Bach, als de muziek weer versmolten is met de stilte waaruit zij ontstond, blijft de vervoering nog nazinderen. Zijn drang om te communiceren en zijn kijk op de wereld te delen met zijn luisteraars, zijn unieke vermogen om bij het componeren een grenzeloze mate van inventiviteit, intelligentie, vernuft en menselijkheid in te zetten, weerspiegelen zijn complexe, rijke persoonlijkheid.
Het is ontegensprekelijk: de mens Bach was geen saai individu.
Johann Wolfgang von Goethe verwoorde zijn luisterervaring met de muziek van Bach als volgt: ‘Als ik luister naar de muziek van Bach voel ik als het ware de harmonie in gesprek met zichzelf zoals ze geklonken moet hebben in het hart van God net voor de schepping’
Bach was van mening dat de muziek twee wezenlijke doelen had: muziek behoort “tot Gods eer en tot ontspanning van het gemoed” te zijn.
De diepzinnige zienswijze van Goethe sluit nauw aan bij Bachs mening. De tekst van de aria uit de cantate BWV 171: ‘Herr so weit die Wolken gehen, gehet deines Namens Ruhm’ geeft hieraan op een aparte wijze uitdrukking: ter eer en glorie van God.
Dat zijn scheppingen – in alle vormen en genres – stuk voor stuk meesterwerken zijn, werd destijds niet als zodanig ervaren. Voor ons is het een evidentie dat hij de wolken in geprezen wordt….
Zijn muziek is – om het met de woorden van John Eliot Gardiner te zeggen – “als een wenk van de hemel”; muziek van boven de wolken ….
De werken in dit programma geven als het ware een fragmentarisch maar toch boeiend beeld van Bach. De keuze werd bepaald door verschillende factoren. Belangrijk elementen waren de overtuigingskracht, de kwaliteit en de schoonheid van de muziek. De muziek is in staat om iedereen te bekoren, om iedereen in de wolken te brengen ….
Is het daarbij nodig om muziek te begrijpen? Niet iedereen deelt die mening. Bij Albert Einstein lezen we: ‘Dit is wat ik te zeggen heb over Bachs levenswerk: luister, speel, geniet, bewonder – en hou verder je mond’.
Anderen zijn nieuwsgierig en willen misschien ook de mens leren kennen achter de muziek die ons zo boeit. De mens in de wolken ….???
Bachs muziek is enerzijds van een adembenemende complexiteit, en anderzijds zo onweerstaanbaar ritmisch dat we van onze stoel willen springen om te dansen. Ze kan onze emoties op zo’n aangrijpende wijze beroeren dat het ons tot in onze ziel raakt.
De muziek van Bach brengt de luisteraar in de wolken ….
Wat maakt dat we in de wolken zijn van Bach’s muziek? Dat we meegezogen worden in zijn harmonieën, in het complexe web dat het contrapunt weeft, in de caleidoscopische kleurveranderingen van stemmen en instrumenten? Een uitspraak van Ludwig van Beethoven - waaruit zijn grote bewondering voor Bach blijkt - kan hierop een antwoord zijn: ‘Nicht BACH sondern MEER soll er heisen’.
Stel je voor dat je aan zee verblijft en zou willen gaan snorkelen. Alvorens je in het water gaat, zie je het strand, de horizon, de oppervlakte van de zee, misschien enkele boten of de vage contouren van vissen of stukken koraal onder het wateroppervlak, maar niet veel meer. Wanneer je echter met je snorkel onder water duikt, verandert alles. Van het ene ogenblik op het andere treed je binnen in een magische wereld, met een veelheid aan kleuren en nuances, met het subtiele bewegen van voorbijglijdende scholen visjes, en het wuiven van zeeanemonen. Een levendige, maar volledig andere werkelijkheid.
Deze metafoor geeft iets weer van de schok die men ervaart bij de confrontatie met de muziek van Bach, wanneer je wordt blootgesteld aan zijn briljante kleurenspectrum, scherpe contouren, harmonische diepte en de vloeiende bewegingen van het onderliggende ritme. Boven water is er het doodgewone lawaai van alledag, daaronder de magische wereld van zijn muziek. Ook na een uitvoering van werken van Bach, als de muziek weer versmolten is met de stilte waaruit zij ontstond, blijft de vervoering nog nazinderen. Zijn drang om te communiceren en zijn kijk op de wereld te delen met zijn luisteraars, zijn unieke vermogen om bij het componeren een grenzeloze mate van inventiviteit, intelligentie, vernuft en menselijkheid in te zetten, weerspiegelen zijn complexe, rijke persoonlijkheid.
Het is ontegensprekelijk: de mens Bach was geen saai individu.
Johann Wolfgang von Goethe verwoorde zijn luisterervaring met de muziek van Bach als volgt: ‘Als ik luister naar de muziek van Bach voel ik als het ware de harmonie in gesprek met zichzelf zoals ze geklonken moet hebben in het hart van God net voor de schepping’
Bach was van mening dat de muziek twee wezenlijke doelen had: muziek behoort “tot Gods eer en tot ontspanning van het gemoed” te zijn.
De diepzinnige zienswijze van Goethe sluit nauw aan bij Bachs mening. De tekst van de aria uit de cantate BWV 171: ‘Herr so weit die Wolken gehen, gehet deines Namens Ruhm’ geeft hieraan op een aparte wijze uitdrukking: ter eer en glorie van God.
- Cantate Jauchzet Gott in allen Landen BWV 51
Aria: Jauchzet Gott
Recitativo: Wir beten
Aria: Höchster
Choral: Sei Lob und Preis
Alleluja
- Prelude, Sarabande, Gavotte I en II uit 5de cellosuite BWV 1011
- Gamba Sonate BWV 1028
- Concerto voor cembalo & strijkers BWV 1052
Allegro – adagio – allegro